بازخوانی مهر از سرودهای فجر -۱؛ تولد خمینی ای امام در جوار سعدآباد

پیلانو: سرود خمینی ای امام یکی از ماندگارترین سرودهای در رابطه با ایام پیروزی انقلاب اسلامی ایران است که لحظاتی بعد از ورود امام خمینی(ره) به کشورمان در بهمن ۵۷ اجرا شد.
دریافت ۹۲۰ KB
خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: ۴۲ سال است که هر زمان به بهمن ماه می رسیم، به طرز عجیب و غریبی حس نوستالژیکی در حافظه برو بچه های دهه ۶۰ که معدنی از خاطرات نوستالژیک آن دوران با تلخی ها و شیرینی هایش هستند، زنده می شود. گویی به اعتبار دورانی که همه اتفاقات و جریان ها رنگ و بویی دیگر داشت همه آنچه به خاطر داریم مانند یک فیلم سینمایی جذاب و خیره کننده در ذهنمان به نمایش در می آید. انگار چشمان می شود عین تلویزیون های سیاه و سفیدی که گرچه فقط با دو شبکه یک و دو و یک کانال رادیویی مواجه بودند، اما بسیاری از ما به قدری از آن شرایط خاطره ماندگار داریم که گویی هیچ چیز دیگر در ذهنمان باقی نمانده است. انگار زمستان آن دوران فارغ از روزهای پر برف و بارانی که برایمان داشت، نقش بسته با آذین بندی کلاس های مدرسه های درب و داغان با سرودهای فوق ماندگارش که حس و حال متفاوتی را برایمان رقم می زد.
خوب که به خاطر بیاورید تصاویر جذابی در ذهنتان نقاشی می شود، یاد روزهایی که مدرسه های کسالت بار، با ناظم ها و معلم های خط کش به دستش فقط به اعتبار چند مناسبت ویژه برای ما قابل تحمل می شد. انگار ما مدرسه می رفتیم به اعتبار همین اتفاقات که یکی شان دهه فجر بود با انواع و اقسام برنامه هایی که از جانب مدیریت مدرسه ها در یک فرایند ۱۰ روزه به بهترین و رنگارنگ ترین و شیرین ترین شکل ممکن تدارک دیده می شد.
رویایی ۱۰ روزه که روز یازدهمش همه چیز به کسالت باری قبل بازمی گشت. حتی در دوران هشت ساله جنگ که هیجان دهه فجرش شورانگیزتر می شد. و اساسا یکی از علل این شورانگیزی برای بسیاری از ما همین سرودها و آهنگ هایی بود که یا در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب یا در سالهای اولیه بعد از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران در خاطره سازترین شکل ممکن با هنرمندی خیلی از بزرگان موسیقی ایران تولید می شد و به قدری در ذهن شنیداری مردم باقی می ماند که گویی مناسبت های مهمی چون دهه فجر فارغ از معانی استراتژیک و درون مایه اجتماعی اش که می توان ساعت ها درباره آن حرف زد، بدون این سرودها و آهنگ ها خاطره ساز تر نمی شد.
سرودهایی که در مومنانه ترین شکل ممکن اجرا شد و تبدیل به موزه های همیشه همراهی شد که اساسا در خیل خاطرات ماندگار مردم این سرزمین فراموش نمی گردد. شرایطی که غیر از مواردی بسیار استثنا هنوز شاهد تکرار آن در حوزه سرود و آهنگ های انقلابی نیستیم و با وجود تلاشهای خوبی که در این حوزه صورت گرفته اما هنوز نتوانسته جای خالی این نواهای خاطره انگیز را پر کند.

در زمینه صدمه شناسی سرود و آهنگ های انقلابی مباحث و مصاحبه های گوناگونی طی سالهای اخیر در رسانه ها انتشار یافته که واکاوی و جستجو برای ارزیابی درست نقاط مثبت و منفی تولیدات این عرصه مجال دیگری را می طلبد. شرایطی که اگر به معنی و مفهوم مطلق کلمه دربرگیرنده انعکاس حقیقت های موجود با تاکید بر آموزه های علمی و اجتماعی حوزه موسیقی باشد شاید بتوان به نقطه روشنی برای بازگشت به دوران اوج تولید سرودهای انقلابی و اساساً آثار موسیقایی در رابطه با پیروزی انقلاب اسلامی و موارد مشابه رسید. اما آنچه به مناسبت فرارسیدن ایام دهه فجر سال جاری بهانه ای برای رجوع باردیگر به این مقوله مهم و موثر اجتماعی شد، کندوکاوی باردیگر و البته خاطره ساز برای معرفی برخی سرودها و آثار موسیقایی متناسب با دهه فجر است که گروه هنر خبرگزاری مهر را بر آن داشت تا در ایام آتی نیم نگاهی باردیگر درباره نحوه ساخت و تولید آن داشته باشد.
در نخستین گام از سلسله گزارشات «بازخوانی مهر از سرودهای فجر» به سراغ سرود ماندگار «خمینی ای امام» سروده حمید سبزواری و آهنگسازی حمید شاهنگیان رفتیم که روز دوازدهم سال ۱۳۵۷ به محض ورود تاریخی بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی (ره) توسط عده ای از دانش آموزان نوجوان در فرودگاه مهرآباد تهران در حضور حضرت روح الله اجرا و از همان دوران تابحال هم تبدیل به یکی از ماندگارترین آثار در رابطه با ایام پیروزی انقلاب اسلامی شد.
وقتی محمدرضا شریفی نیا عضو گروه سرود «خمینی ای امام» بود
حمید شاهنگیان آهنگساز پیشگام موسیقی انقلاب در کتاب «برخیزید» با مصاحبه محمد جواد کربلایی و مرتضی فانی و تحقیق و تدوین روح الله رشیدی ضمن بیان توضیحاتی درباره تشکیل یک گروه سرود بزرگ با هنرمندی نوجوانان انقلابی آن دوران و سرود «خمینی ای اما م» توضیح داده است: مهم ترین سرودی که این بچه ها خواندند سرود «خمینی ای اما م» بود. اما باید بگویم که نسخه اصلی این سرود مدتی پیش از تشکیل گروه بزرگ برمی گشت.
نسخه ای که با عنوان «خمینی ای امام» پشت نوارهای سخنرانی امام آمد، کار این جمع هفت هشت نفره بود. این نسخه در آرشیو تلویزیون هم نیست خمینی ای امام را نخستین بار، خودمان باهمان گروه سرود پنج شش نفره حسینیه خوانده بودیم. آقای سبزواری دو تا شعر به من داد درباره حضرت امام. اسم امام هم در یکی از آن شعرها آمده بود، قرار شد روی این شعرها کار نماییم برای ساخت سرود. من این دو تا شعر را از ایشان گرفتم و با هم تلفیق کردم. بخش هایی از یک شعر را روی آن یکی شعر گذاشتم و شد سرود «خمینی ای امام». فکر می کنم «ز ما تو را درود، ز ما تو را سلام / خمینی ای امام، خمینی ای امام» را از یک شعرشان برداشتم و «ای مجاهد، ای مظهر شرف / ای گذشته ز جان در ره هدف» را از شعر دیگرشان. بعد روی این شعر ملودی گذاشته شد.
ملودی اولیه سرود را که ساختم، به آقای صبحدل نشانش دادم، آقای صبحدل پس از اینکه گوش کرد، اظهار داشت: «حمید، چرا فرود می آیی؟» منظورش این بود که ترکیب ملودی به جای اینکه صعودی باشد، کمی فرود آمده است. خدا رحمتش کند آقای صبحدل را که من مدیونش هستم. این نکته سنجی اش یادآوری کند که حس حماسی سرود باید بیشتر باشد. دیدم نکته درستی می گوید. گفتم درست می گویید. رویش کار می کنم. فکر هم نمی کنم ملودی اولیه را غیر از آقای صبحدل کسی شنیده باشد.
بعد از این تذکر، تغییری در ملودی دادم تا آن اشکال را رفع کرده باشم. احساسم این بود که این طوری حماسی تر و صعودی تر شد. نسخه اولیه را گروه چند نفره خودمان اواسط دیماه ۱۳۵۷ خواند. اعضای این گروه استعداد خواندن داشتند. اصلاً همه شان خواننده بودند. شمسایی خواننده بود، صبحدل خواننده بود، صالحی خواننده بود و محمدرضا شریفی نیا هم تئاتر کارکرده بود و می توانست از صدایش خوب استفاده نماید. او سرود نمی خواند و فقط هر بند شعر را در فواصل خواندن سرود دکلمه می کرد. خلاصه همه صاحب تجربه بودند. بعد، چهار نفر دیگر (مرحوم ایلخانی با سه پسرش) هم به این جمع اضافه شدند. به درخواست مرحوم ایلخانی، رفتیم خانه ایشان تا آخرین تمرین ها را آنجا انجام دهیم.

تولید یک قطعه انقلابی در همسایگی کاخ سعد آباد
خانه آقای ایلخانی در نزدیکی کاخ سعدآباد بود. پیش از ساعت حکومت نظامی رفتیم آنجا. برای جلوگیری از انتشار صدا در اطراف خانه، درها و پنجره ها را کامل بستیم و پرده ها را کشیدیم. تا بامداد مشغول تمرین و ضبط بودیم. بامداد که شد آقای ایلخانی پسرش را فرستاد که نان بگیرد. برگشت و گفت صدایتان تا سر کوچه می آید. تازه متوجه شدیم که آن همه استتار و احتیاط، تاثیری نداشته و ما شب تا صبح، درست در همسایگی کاخ سعد آباد داشتیم «خمینی ای امام، خمینی ای امام» می خواندیم. لطف خدا بود که کسی متوجه صدای ما نشده بود.
نسخه ای که با عنوان «خمینی ای امام» پشت نوارهای سخنرانی امام آمد، کار این جمع هفت هشت نفره بود. این نسخه در آرشیو تلویزیون هم نیست. احتمالاً در آرشیو شخصی یا در مرکز اسناد انقلاب اسلامی موجود باشد. ما اوایل بهمن ماه برای استقبال از حضرت امام، این سرود را با بچه های بزرگ تمرین کردیم.
همان روزها که داشتیم که با بچه ها سرود خمینی ای امام را تمرین می کردیم، آقای سبزواری شعر دیگری به من داد و اظهار داشت: این را هم آماده کنید.» آقای سبزواری باهوش و آینده نگر بود. با همان تیزبینی اش، حساب کرده بود که اگر امام به کشور بیایند، نخستین کاری که می کنند زیارت شهداست و نخستین جایی هم که می روند. بهشت زهرا خواهد بود و ما باید برای آن لحظه کاری نماییم. با این محاسبه و پیشبینی شعر «برخیزید» را نوشته بود که در واقع دیدار امام و شهدا را روایت می کرد.

منبع: پیلانو