موزه ملی صنایع دستی و ۲ دهه حسرت برای بازگشایی موزه ای كه نداریم!

به گزارش پیلانو یک کارشناس صنایع دستی ضمن اشاره به جای خالی موزه صنایع دستی در بین موزه های کشور، اعتقاد دارد که علیرغم این قابلیت ارزشمند، کشور ما از داشتن چنین موزه ای محروم است. آن هم در کشوری که یکی از افتخاراتش همواره غنای محصولات هنری و فرهنگی بخصوص صنایع دستی است.
حجت اله مرادخانی، پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه در گفتگو با ایسنا درباره ضرورت راه اندازی موزه صنایع دستی، اظهار نمود: همچون کارکردهای مهم موزه ها، جنبه آموزشی و تعامل مستقیم با مخاطبان است. ظرفیتی که خیلی از جوامع برای ایجاد ارتباط میان نسل های پایه و هویت فرهنگی و بومی خود، به صورت ویژه ای از آن استفاده می نمایند. همینطور موزه ها، جنبه ها و کارکردهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی بسیاری در بطن خود داشته و بر همین مبنا امروزه در تمام عرصه های مختلف دانش، شاهد موزه های اختصاصی هستیم؛ چونکه این نهاد، از جایگاه معتبری در تاثیرگذاری بر افکار عمومی هر جامعه ای برخوردار می باشد.
او افزود: در این میان عرصه ای مانند هنر و فرهنگ از قابلیت های بسیار زیادی برای ایجاد موزه های مختلف برخوردار می باشد و سهم قابل توجهی از عناوین موزه ها به این حوزه اختصاص دارد. در کشور ما هم یکی از بارزترین و باظرفیت ترین حوزه های هنر، صنایع دستی ایرانی است که با عنایت به تنوع مثال زدنی رشته ها و محصولاتش، قابلیت بسیار ارزشمند ای برای راه اندازی موزه ای بزرگ در سطح ملی دارد. پدیده ای که وجود آن می تواند از یک سو مبین حس زیبایی دوستی مردم ما باشد و از طرفی فرصتی مغتنم برای ارتباط نسل های جدید با پیشینه هنری این مرز و بوم محسوب شود و در عین حال موقعیتی ممتاز برای عرضه به گردشگران دیگر کشورها باشد.
این کارشناس حوزه صنایع دستی درباره ارزش های وجودی و لزوم یک موزه ملی صنایع دستی در ایران، تصریح کرد: بدون اغراق میتوان ساعت ها گفت و کتاب ها نوشت، اما علیرغم این قابلیت ارزشمند، کشور ما از داشتن چنین موزه ای محروم است. آن هم در کشوری که یکی از افتخاراتش همواره غنای محصولات هنری و فرهنگی بخصوص صنایع دستی است. این در شرایطی است که تلاش جدی برای گردآوری آثار هنرمندان برجسته و نامدار صنایع دستی، از اواسط دهه ۷۰ شمسی با تشکیل کارگروه متشکل از کارشناسان سازمان وقت صنایع دستی و صاحب نظران این حوزه شروع شد.
مرداخانی افزود: از همان زمان با تخصیص اعتبار سالانه به این منظور، مقرر شد تا این کارگروه به گردآوری آثار شاخص صنایع دستی بپردازند تا در ادامه این مجموعه تبدیل به موزه صنایع دستی معاصر ایران شود. سرانجام در همان دهه ۷۰ این مجموعه با حضور مرحوم حبیبی (معاون اول رئیس جمهور وقت) در محل ساختمان ولنجک (که آن زمان شهرداری تهران آنرا در اختیار سازمان صنایع دستی قرار داد بود و هم اکنون محل استقرار معاونت صنایع دستی استان تهران است)، راه اندازی شد.
او خاطرنشان کرد: در آن دوره کتابی حاوی تصاویر بخشی از این آثار فاخر هم تدوین و منتشر گردید که از تجدید چاپ آن خبری در دست نیست. مجموعه ای که به قول کارشناسان یکی از جامع ترین و منحصربه فردترین کلکسیون های آثار هنرمندان نامی صنایع دستی است؛ هنرمندانی که متاسفانه خیلی از آنها دیگر در قید حیات نیستند.
این پژوهشگر اظهار نمود: بعد از ادغام سازمان صنایع دستی، این مجموعه به یکی از کاخ های مجموعه تاریخی فرهنگی سعدآباد منتقل شد تا تبدیل به موزه صنایع دستی ایران شود. با این اوصاف ساختمان مذکور گنجایش نمایش همه آثار را نداشت و بخشی زیادی از آنها به انبار منتقل شد. بعد از مدتی آن موزه هم به منظور انجام برخی تعمیرات تعطیل شد و تا به امروز هم خبری از افتتاح باردیگر آن نیست. این در شرایطی است که میتوان متصور بود که شرایط نگهداری آن آثار فاخر هم مناسب و مطلوب نبوده است و احیانا به صورت فشرده و بدون رعایت استاندارهای لازم برای اشیاء موزه ای انبار شده اند و حسرت دیدن آن مجموعه منحصربه فرد برای علاقه مندان به صنایع دستی ایران باقی مانده است.
مرادخانی با اشاره به اینکه «راه اندازی موزه جامع صنایع دستی ایران نزدیک به دو دهه است که تبدیل به مبحث جلسات تشریفاتی معاونت صنایع دستی شده است»، اضافه کرد: وزارت خانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از بدو تشکیل با انتقال نام صنایع دستی از وسط اسم وزارت خانه به انتهای آن به وضوح نشان داد که این حوزه در اولویت اصلی مدیرانش نبوده و چندان هم نمی توان توقع داشت که آنها به فکر راه اندازی موزه صنایع دستی باشند.
این کارشناس با اشاره به اینکه نداشتن موزه صنایع دستی در دو وجه قابل بررسی است، اظهار نمود: نخست این که نگهداری و حفاظت از این مجموعه فاخر موضوعی مهم و حیاتی است؛ چونکه این آثار منحصربه فرد و کارِ دست گروهی از نامداران صنایع دستی معاصر ایران است و متاسفانه تنی چند از آنها دیگر در قید حیات نیستند و به شکلی غیرقابل تکرار هستند؛ و دوم این که یکی از وظایف ذاتی معاونت صنایع دستی، توسعه و ترویج این حوزه است و چه نهادی موثرتر از یک موزه بزرگ صنایع دستی می تواند به تحقق این وظیفه منجر شود؟ مقوله ای که اگر اراده ای برای انجام آن نزد متولی این حوزه یعنی وزاتخانه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی وجود داشته باشد، دستاوردها فراوانی به دنبال خواهد داشت.
مرداخانی در انتها خاطرنشان کرد: در روز جهانی موزه امیدواریم که در آینده نزدیک اقدامی واقعی و عملی جهت راه اندازی موزه ملی صنایع دستی صورت گیرد؛ تا شاید این اتفاق، پایانی بر دو دهه حسرت وجود این موزه برای علاقه مندان صنایع دستی ایران گردد.