رونمایی از یك اثر موسیقایی در تالار رودكی؛ قصه آهنگسازی که جرات شکست خوردن داشت
پیلانو: مراسم رونمایی از کتاب سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ نوشته دیوید هرویتز و امیرحسین رمضانی با سخنرانی برخی از موزیسین های کشورمان در تالار رودکی اجرا شد.
به گزارش پیلانو به نقل از مشاور رسانه ای پروژه، آیین رونمایی از کتاب کتاب «سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» نوشته دیوید هرویتز و امیرحسین رمضانی شامگاه روز جمعه بیست و هشتم آبان با سخنرانی نادر مشایخی، محمدرضا تفضلی و آرمان نوروزی در تالار رودکی تهران اجرا شد.
حرف های جالب مشایخی از روزهای درگذشت آقای شستاکوویچ
نادر مشایخی آهنگساز و رهبر ارکستر در ابتدای این مراسم با اعلان اینکه از ۴۸ سال پیش تا حالا منتظر انتشار چنین کتابی در ایران بوده، توضیح داد: کتاب «سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» یکی از مهم ترین کتاب هایی بوده، که در کشورمان انتشار یافته است. من به خاطر دارم وقتی در هنرستان موسیقی حضور داشتیم گروهی را تشکیل دادیم که همگی شستاکوویچ را می شناختیم و اهتمام می کردیم روی آثارش تمرکز بیشتری داشته باشیم. جالب تر این که وقتی فهمیدیم او از دنیا رفته با خودمان روبان سیاهی بستیم که خیلی ها در هنرستان به ما می خندیدند. اما این برای ما دربرگیرنده افتخارات بزرگی بود که درهنرستان ما را بواسطه نام شستاکوویچ می شناسند.
نادر مشایخی: دیمیتری شستاکوویچ ازمعدود هنرمندانی است که جرات شکست خوردن را داشت، وی در خیلی از مقاطع فعالیت هایش در عرصه موسیقی تا جایی پیش می رود که خودش را هم نقض می کند وی ادامه داد: ما از همان دوره یک کمبود داشتیم که بتوانیم درباره محتوای موسیقایی شستاکوویچ تمرکز بیشتری داشته باشیم و امروز که این کتاب در ایران انتشار یافته بسیار خوشحالم شاهد انتشار آن هستم. به اعتقاد من این کتاب از لحاظ تکنیکی می تواند ما را با ابعاد گسترده تری از شخصیت هنری شستاکوویچ آشنا کند. این کتاب تلاش نموده تا از نظر سیاسی و اجتماعی هم شخصیت جالب توجه شستاکوویچ را مورد واکاوی قرار دهد. عناوینی که می تواند با مطالعه این کتاب ما را وارد دریچه های جدیدی از خاصیت های مختلف او کند.
مشایخی با اشاره به دیگر خصوصیات علمی و فنی آثار شستاکویچ بیان کرد: دیمیتری شستاکوویچ ازمعدود هنرمندانی است که جرات شکست خوردن را داشت، وی در خیلی از مقاطع فعالیت هایش در عرصه موسیقی تا جایی پیش می رود که خودش را هم نقض می کند. این یعنی یک جرات و شهامت که می توان در کمتر کسی آنرا یافت. او همچون هنرمندانی بود که خیلی کم کم حرف می زد. او حتی در موسیقی نیز کمتر حرف می زند چه برسد به این که درباره مسائل سیاسی به بیان نقطه نظری بپردازد. تمام زندگی او فقط موسیقی بود. خصوصیاتی که ما حالا به چنین آدم هایی در موسیقی مان احتیاج داریم که بتوانند تا همیشه ادامه داشته باشند. گرچه شخصیت شستاکوویچ در فرم و محتوا از پیچیدگی هایی برخوردارست که برای خود جالب است.
این آهنگساز و رهبر ارکستر در بخش پایانی صحبت های خود درباره کتاب «سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ»گفت: این کتاب دارای مشخصاتی است که حتی برای آنهایی که با شخصیت شستاکوویچ آشنایی ندارند، دربرگیرنده نکات جالبی است که حتما مطالعه آنرا به هنرجویان و دانشجویان موسیقی پیشنهاد می کنم. چون به قدری زحمت زیادی کشیده که خودم با علاقه مشغول مطالعه آن هستم.
وقتی موسیقی مرزها را پشت سر می گذارد
قرائت متنی از دیدیود هرویتز استاد دانشگاه و یکی از نویسندگان این اثر تالیفی بعد از صحبت های نادر مشایخی نیز بخش دیگری از مراسم بود.
در متن این پژوهشگر و موزیسین آمده بود: «امروز حسی دوگانه دارم. هم خوشحالم و هم اندوهگین؛ خوشحال از برگزاری مراسمی که به مناسبت رونمایی کتاب «سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» درحال برگزای است و غمگین به سبب عدم حضور من در بین شما عزیزان در کشور زیبای ایران. کشوری که همیشه مرا مجذوب خود کرده و برای فرهنگ و مردمش بیشترین احترام را قائل هستم.
هنوز روزی که دکتر رمضانی برایم ایمیلی ارسال کردند و در آن از اهداف خود برای تکمیل و بسط کتابم پیرامون سمفونی ها و کنسرتوهای شستاکویچ نوشتند را به خاطر دارم. می خواهم بدون اغراق بگویم که در ابتدا به هیچ عنوان فکر نمی کردم که حاصل کار او کتابی این چنین جامع شود؛ کتابی مفصل و تأثیرگذار برمبنای کتاب من که حالا می توانم آنرا یکی از منابع شاخص پیرامون آثارِ آهنگسازِ مهم روس یعنی شستاکویچ بدانم.
با خبر شدم که دمیتری شستاکویچ یکی از آهنگسازان محبوب نزد ایرانیان است. موسیقی همین است؛ مرزها را پشتِ سر می گذارد و چه چیزی زیباتر از این! در اینجا از دقتِ نظر و تلاش ایشان قدردانی می کنم. کاری که در کتاب شستاکویچ انجام شده این را نشان میدهد که چگونه دوستی ها می تواند مرزها را جابه جا کند و فاصله ها را از میان بردارد. جهان چه زیبا می تواند باشد! نوید این را می دهم که در آینده نه چندان دور این کتاب در اینجا منتشر خواهد شد. شاید از نظر جغرافیایی از شما دور باشم اما قلبم پیش شماست. امیدوار هستم روزی فرصت این را پیدا کنم تا شما را از نزدیک ببینم و فرهنگ شما را بیشتر بشناسم، اما می دانم که اگر هم این اتفاق نیفتد، موسیقی همه ما را متحد خواهدنمود.»
خاطره استاد از دورانی که فقط دو کاست از شستاکوویچ در ایران بود
محمدرضا تفضلی آهنگساز و عضو هیات علمی دانشگاه تهران هم در این مراسم اظهار نمود: نخستین مواجهه من با شستاکوویچ در دوران هنرستان موسیقی رقم خورد، آن زمان بچه هایی بودند که نسبت به موسیقی کلاسیک کنجکاو بودند و علاقه مندی های خودرا به اشتراک می گذاشتند. البته آن زمان اینترنتی وجود نداشت و ما در فقر امکانات دهه شصت و هفتاد به سر می بردیم. در این شرایط فقط دو نوارکاست از شستاکوویچ وجود محمدرضا تفضلی: این کتاب دربرگیرنده نکاتی فراتر از ترجمه است که امیرحسین رمضانی آنرا به خوبی انجام داده و می تواند «امکان مقایسه» را با دیگر آثار تالیفی دراین زمینه فراهم نموده و به رشد فکری دانشجویان وعلاقه مندان آثار شستاکوویچ کمک می کندداشت که ما فقط موفق به شنیدن این کارها می شدیم. جالب آن که در زمینه کتاب ماجرا اسف بار از آثار صوتی بود. در این دوران فقط چند کتاب محدود دراین زمینه وجود داشت که من آنرا روزی در کنار بساط یکی از کتابفروشان خیابان انقلاب پیدا کردم که عنوان آن «شستاکوویچ آهنگساز مردم» به نویسندگی احمد ضابطی جهرمی بود. کتابی که عنوانش به خودی خود موجب جذب ما برای مطالعه آن می شد و شاید مهم ترین منبعی بود که ما آنرا مورد مطالعه قرار می دادیم.
وی در ادامه صحبت های خود ضمن ارائه توضیحاتی مشروح به سیر تاریخی انتشار کتاب های مختلف در حوزه آثار و کارهای شستاکوویچ و حاشیه هایی که درمقاطعی پیرامون این شرایط وجود داشت بیان کرد: این کتابی که ابتدا توسط دیوید هرویتز و امروز با مشارکت امیرحسین رمضانی پیش روی مخاطبان ایرانی قرار داده شده، اثری باارزش و جدید است که به تحلیلی فنی آثار شستاکوویچ می پردازد و از این جهت برای هنرجویان و دانشجویان بسیار مفید می باشد.
این مدرس دانشگاه اظهار داشت: البته بنده امیدوار هستم چنین حرکت و کارهایی از این به بعد هم ادامه پیدا کند و چون منابع فارسی زبان در این عرصه ها بسیار محدود بوده بدین سبب انتشار چنین کتاب هایی می تواند اتفاق موثری باشد. به نظر من این کتاب دربرگیرنده نکاتی فراتر از ترجمه است که امیرحسین رمضانی آنرا به خوبی انجام داده و می تواند «امکان مقایسه» را با دیگر آثار تالیفی دراین زمینه فراهم نموده و به رشد فکری دانشجویان وعلاقه مندان آثار شستاکوویچ کمک می نماید.
این کتاب یک اثر تالیفی مخاطب ساز است
آرمان نوروزی مدرس دانشگاه و موسیقیدان هم که بعنوان یکی از سخنرانان مدعو در این مراسم حضور یافته بود، در صحبت هایی ضمن مثبت ارزیابی کردن انتشار چنین کتاب هایی در کشورمان اظهار داشت: من هم مانند آقای مشایخی و آقای تفضلی می خواهم درباره مواجهه خودم با شستاکوویچ در نوجوانی و جوانی بگویم، چون او همچون هنرمندانی است که در نوجوانی همه ما را هیجان زده کرده است. ما درروزگار و دوره ای زیست می کردیم که خریدن یک آلبوم موسیقی در قالب نوار کاست برای ما اتفاق بسیار مهم و ارزشمندی محسوب می شد. مهم ترین مواجهه ما با این آثار هم به شکلی بود که تعدادی از این نوارکاست توضیح داشت و من بعنوان نوجوانی که افتخار هنرستانی بودن را نداشتم، بسیاری از اصطلاحات این توضیحات را متوجه نمی شدم. اما توفیق این را داشتم که در همان سالها شاگرد آقای فخرالدینی شدم و از ایشان درباره برخی واژه هایی که مدلول آنها را نمی فهمیدم پرسش می کردم.
آرمان نوروزی: مسأله ای که در این کتاب متفاوت شده چنین است که موسیقی شستاکوویچ در این کتاب ابعادی جدی تر از زندگی شخصی اش گرفته و این مقوله کمک می نماید تا ما مخاطبان جدی تری را در موسیقی داشته باشیم که بتواند سالن های کنسرتهای ما را با موسیقی جدی تر پر کند ایشان سپس سخنان خود با ارائه خرده روایت هایی از نحوه آشنایی او و هم نسلانش با آثار شستاکوویچ به انتشار کتاب «سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» اشاره نمود و اظهار داشت: این کتاب از دسته آثار تالیفی است که از ذکر مصیبت بیرون آمده و تبدیل به یک اثر فنی می شوند. کتاب پیش روی ما از این جهت خوب است که منجر به بیشتر شدن مخاطبان جدی موسیقی می شود. چون دربرگیرنده ساختار متفاوتی است که آنرا با دیگر کتاب های انتشار یافته درباره شستاکوویچ متمایز می کند. مسأله ای که در این کتاب متفاوت شده چنین است که موسیقی شستاکوویچ در این کتاب ابعادی جدی تر از زندگی شخصی اش گرفته و این مقوله کمک می نماید تا ما مخاطبان جدی تری را در موسیقی داشته باشیم که بتواند سالن های کنسرتهای ما را با موسیقی جدی تر پر کند.
نوروزی افزود: دلیل دیگری که می تواند بعنوان یک نکته باارزش درباره این کتاب مطرح شود، انضباط در فرم نوشتار است که ما می توانیم شاهد یک چارچوب مشخص باشیم که خواندن کتاب را برای مطالعه کننده راحت و آسان می کند. آن چیزی که من در این کتاب بسیار دوست داشتم و در صحبت بسیاری از موزیسین ها و رهبران ارکستر می بینم، نقطه مغفول مانده ای است و آن اجرای یک دیالوگ ساده وبی پیرایه است که در بهترین شکل خود از صفت ها استفاده شده اند. نکته ای که می تواند راهنمای خوبی برای نحوه استفاده ما از موسیقی چه بعنوان شنونده و چه بعنوان کنش گر موسیقی باشد. در نهایت من فکر می کنم، این کتاب یک اثر مخاطب سازی است که اگر آنرا بخریم و هدیه بدهیم می توانیم به افزایش مخاطبان جدی موسیقی ایران بعنوان یکی از معضلات اساسی موسیقی امروز کشورمان کمک نماییم. و به اعتقاد من این کتاب ما را به لایه های دیگری از زیبایی شناسی موسیقی هدایت می کند که بدانیم ما از چه چیز موسیقی داریم لذت می بریم.
پروژه ای که برای نویسنده آمریکایی خیلی جذاب بود
امیرحسین رمضانی مدرس دانشگاه، آهنگساز و پژوهشگر یکی از نویسندگان کتاب «سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» هم در بخش پایانی این برنامه ضمن قدردانی از حضور پرتعداد مخاطبان در این برنامه اظهار نمود: طی دوران حضورم در هنرستان موسیقی بود که قرار شد ما کارهای تحقیقاتی را درباره شستاکوویچ انجام دهیم. در این چارچوب تمرکز روی سمفونی شماره یک به من افتاده بود و خیلی برایم جالب بود که یک آهنگساز در ۱۸ سالگی دست به خلق چنین اثری زده و من هم توهمی درذهنم شکل گرفته بود که آیا من هم می توانم در ۱۸ سالگی دست به خلق چنین اثری بزنم که خب این اتفاقا طبیعتا صورت نگرفت. این نخستین مواجهه من با شستا کوویچ بود.
وی در ادامه با اشاره به انگیزه های خود برای ورود به پروژه تالیف کتاب و نحوه آشنایی خود با دیوید هروتیز بعنوان نخستین مولف اثر اظهار داشت: سال ها پیش کتابی از این مدرس و منتقد موسیقی خواندم که در یک اثر ۲۰۰ صفحه درباره آثار شستاکوویچ تالیفاتی را انجام داده بود. تالیفاتی که برایم بسیار جالب و تحلیل شنیداری را انجام داده بود که من را بر آن داشت تا مکاتباتم را با این استاد دانشگاه شروع کنم. وقتی هم که موضوع تالیف این کتاب را با دیوید هرویتز در بین گذاشتم بسیار استقبال کرده و من را تشویق کرد که کار را ادامه دهم. من هم برمبنای دغدغه هایی که درباره کتاب دیوید هریتز داشتم گفتگوهایی را با وی انجام دادم. حاصل این امیر حسین رمضانی: وقتی هم که موضوع تالیف این کتاب را با دیوید هرویتز در بین گذاشتم بسیار استقبال کرده و من را تشویق کرد که کار را ادامه دهم گفتگوها هم کتاب حاضر در ۶۵۲ صفحه شد که دربرگیرنده تحلیل های کامل تری نسبت به نسخه دیوید است و همه آثار هم با یک نسخه شنیداری منطبق شده که مخاطب موسیقی که همزمان کتاب را مطالعه می کند، نسخه شنیداری را گوش داده و متوجه پرداخت متن مورد نظر شود.
رمضانی که این کتاب را به محمدرضا تفضلی تقدیم کرده، با اشاره به دیگر جزئیات این اثر تالیفی و مقایسه آن با نسخه نوشته شده توسط دیوید هرویتز اشاره کرد: همراه این کتاب فایل صوتی و حتی پارتیتور هم تهیه شده که تمام نسخه های تدوین شده در کتاب به آن ضمیمه شده اند. به هر حال این کتاب بسط یافته تفکر نویسنده اصلی است، کتابی که از ۲۰۰ صفحه تبدیل به ۶۵۲ صفحه شده و با استناد منابع گوناگون و معتبر زبان انگلیسی و به اضاقه یافته های علمی ام در زمینه موسیقی حالا توسط انتشارات «نای و نی» پیش روی شما مخاطبان قرار داده می شود و موجب خوشبختی من است که پس از انتشار رسمی آن در مهر ماه سال جاری نوبت چاپ اول کتاب به پایان رسیده و برای چاپ دوم در مراحل اماده سازی است. البته به زودی کتاب با یک سری مسائل در نظرگرفته شده در خارج از ایران هم منتشر می شود که برای من اتفاق خوشحال کننده ای است.
وی در بخش پایانی صحبت های خود از دست اندرکاران بنیاد فرهنگی هنری رودکی، عوامل رسانه «هفدانگ»برای پخش زنده هاین برنامه موسیقایی، محسن نورانی و نوید شیخ (دست اندرکاران نشر کتاب در زمینه گرافیک و چاپ)، انتشارات «نای و نی» برای چاپ کتاب و خانواده خود برای حمایت هایشان قدردانی کرد.
در اختتام مراسم که بصورت زنده با اجرای سید عباس سجادی پخش می شد با حضور نادرمشایخی، محمدرضا تفضلی، آرمان نوروزی، بهزاد عبدی، جاوید مجلسی و تعدادی دیگر از هنرمندان از کتاب«سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» رونمایی گردید.
پخش یک فیلم کوتاه مشتمل بر صحبت های کارشناسی برخی از استادان موسیقی کشورمان درباره خاصیت های هنری دمیتری شستاکویچ و اجرای چند برنامه مختلف موسیقایی بخش های دیگری از مراسم رونمایی از کتاب «سمفونی ها و کنسرتوهای دمیتری شستاکویچ» را تشکیل می داد.
منبع: پیلانو